Θέσαμε σε 7 βιβλιοπωλεία του κέντρου τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν το χώρο τα τελευταία χρόνια, προσπαθώντας να προβλέψουμε το μέλλον του.
Αύγουστος του 2016. Ξαπλωμένοι σε μία παραλία της Αστυπάλαιας, παρατηρούμε με τους φίλους μου τον κόσμο που λιάζεται δίπλα μας. Μην ρωτάς γιατί, είμαστε γενικά μια παράξενη παρέα. Γρήγορα, συνειδητοποιούμε πως σχεδόν όλοι, κρατούν στα χέρια τους κι από ένα βιβλίο.
Οι πιο απαιτητικοί της παρέας, σχολίασαν πως αρκετά εξ αυτών, δεν θα διεκδικούσαν ακριβώς το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Οι πιο αισιόδοξοι και ρεαλιστές, χαρακτήρισαν θετικό το γεγονός, άσχετα με την ποιότητα ή το αντικείμενο του βιβλίου.
Ποιοι είμαστε εμείς για να κρίνουμε άλλωστε;
Σεπτέμβριος 2016: Ο ιστορικός εκδοτικός οίκος Ελευθερουδάκης, ανακοινώνει πως στα τέλη του μήνα, το τελευταίο του βιβλιοπωλείο στην Αθήνα, επί της Πανεπιστημίου, θα βάλει λουκέτο, ανήμπορο να ανταποκριθεί στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες.
Στην ανακοίνωση του άδοξου φινάλε, εκφράζεται κι ένας γενικότερος προβληματισμός για το μέλλον των βιβλίων και των βιβλιοπωλείων με το ερώτημα. “Τελικά, πώς θα είναι οι νέοι χώροι που θα φιλοξενούν βιβλία; Θα είναι βιβλιοπωλεία; Βιβλιοθήκες; Βιβλιοθηκοπωλεία; Εκδοτικοί χώροι; Κάτι άλλο;“.
Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson
Η τραγική ειρωνεία, η οποία έχει πάντα την τάση να κρύβεται πίσω από αντίστοιχα γεγονότα, εμφανίστηκε με την σχεδόν ταυτόχρονη ανακήρυξη της Αθήνας σε Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου για το 2018.
Οι αντιφάσεις, φανερές και με γυμνό μάτι. Τελικά διαβάζει ο Έλληνας; Μήπως διαβάζει μόνο το καλοκαίρι; Έχει γυρίσει τις πλάτες του στις μεγάλες αλυσίδες κι εμπιστεύεται πλέον μόνο τα μικρότερα βιβλιοπωλεία; Ο νέος κόσμος διαβάζει, ή το ίντερνετ μοιάζει να κερδίζει κατά κράτος αυτή την άνιση μάχη; Θα αντικαταστήσουν τα ηλεκτρονικά βιβλία το παραδοσιακό; Και στο τέλος της ημέρας, τι μπορεί να κάνει ένα βιβλιοπωλείο για να επιβιώσει;
Όλα αυτά τα ερωτήματα, τα θέσαμε σε 7 βιβλιοπωλεία του κέντρου της Αθήνας. Από πολυσυλλεκτικά καταστήματα όπως είναι ο Ιανός κι η Πολιτεία, μέχρι πιο εξειδικευμένα όπως τα καταστήματα των εκδοτικών οίκων της Εστίας κι άλλων εκδόσεων.
Το μεγάλο ερώτημα που κρυβόταν πίσω από κάθε άλλο μικρότερο όμως, κι αυτό ακριβώς που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο τέλος, είναι το εξής ένα: Έχει ακόμα ζωή το βιβλίο, τουλάχιστον όπως το έχουμε μάθει μέχρι σήμερα;
Ερώτημα πρώτο: Πώς εμφανίζεται η αγορά του βιβλίου την τελευταία πενταετία;
Έχει καταντήσει κουραστικό, το ξέρω. Σε κάθε θέμα, πετάμε μέσα ένα “στην Ελλάδα της κρίσης” και αιτιολογούμε τα πάντα. Η κρίση, οικονομική και κοινωνική, είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα. Αποτελεί όμως και την μοναδική αιτία για όλα τα δεινά της αγοράς; Ας μην προδικάζουμε απ’ τα αποδυτήρια. Πριν την εξήγηση, ας προσπαθήσουμε να αφουγκραστούμε την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα βιβλιοπωλεία στην -μάντεψε- Ελλάδα της κρίσης.
Ας ξεκινήσουμε με τα δυσάρεστα νέα, αυτοί που ξέρουν άλλωστε λένε ότι είναι καλύτερο να ξεκινάς μ’ αυτά για να κλείνεις με τα ευχάριστα. “Η αγορά του βιβλίου έχει πέσει πάρα πολύ. Δεν έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, πριν την κρίση”, παραδέχεται η Δέσποινα Μαλικιώση απ’ τις εκδόσεις Θεμέλιο. “Από τότε που κλείσανε όλα τα μαγαζιά στην στοά του Βιβλίου, ακολούθησαν και τα περισσότερα βιβλιοπωλεία. Η στοά είναι άδεια ενώ πριν 5 χρόνια στο δικό μας μαγαζί, το οποίο είναι και μικρό, χρειαζόντουσαν 4 άτομα για να διαχειριστούν τον κόσμο. Τώρα έχουμε μείνει 2 γενικότερα”, λέει ο Μηνάς Βακόλας απ’ τις εκδόσεις Κέδρος/Έσοπτρον. Δεν πέφτουμε κι απ΄τα σύννεφα, δυστυχώς. Κάπου εδώ όμως, σταματούν ως ένα βαθμό τα άσχημα νέα.
Εννοείται ότι έχει περιοριστεί η κίνηση, το βιβλίο άλλωστε δεν είναι ένα είδος πρώτης ανάγκης, κακά τα ψέμματα, κάποιος θα προτιμήσει να πάει στο σούπερ μάρκετ, παρά να επενδύσει σ’ ένα βιβλίο. Οι πραγματικοί αναγνώστες βέβαια, αυτοί που ζουν απ’ το βιβλίο, εξακολουθούν να διαβάζουν, όμως σίγουρα όχι όσο παλαιότερα, είναι πια μια πολυτέλεια
, προσφέρει μια αχτίδα αισιοδοξίας η Άννα Κωσταντάνγκα, απ’ το βιβλιοπωλείου του Ιανού. “Τα τελευταία χρόνια η οικονομική κατάσταση χειροτερεύει, αλλά το ενδιαφέρον του κόσμου για το βιβλίο μεγαλώνει. Έχουν υπάρξει αξιόλογοι εκδοτικοί οίκοι που βγάζουν βιβλία παρά την κρίση και τη γενικότερη κατάσταση και παρατηρείται μια ποιοτική παραγωγή, και στα λογοτεχνικά και στα δοκίμια”, σημειώνει ο Οδυσσέας Κυριόπουλος απ’ το βιβλιοπωλείο Έναστρον, με τον Πολύκαρπο Νικολόπουλο της Εστίας να συνεχίζει στον ίδιο τόνο: “Σαφώς και υπάρχει διαφορά, αλλά απ’ την άλλη συνεχίζει και υπάρχει η αγάπη του βιβλιόφιλου. Διαφορά υπάρχει σε όλα, όμως συναντάω ακόμη κόσμο που όχι μόνο αγοράζει βιβλία, αλλά του αρέσει να επισκέπτεται βιβλιοπωλεία, να πιάνει κουβέντα με τον βιβλιοπώλη αλλά και με κόσμο που δεν γνωρίζει”.
Τώρα που πήραμε μια εικόνα της επικρατούσας κατάστασης, μπορούμε να αναζητήσουμε και τις αιτίες αυτής της πτώσης. Τα ρίχνουμε όλα στην άτιμη την κρίση και έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο;
“Με τα νέα οικονομικά δεδομένα, άτομα τα οποία μπορεί μέσα στο μήνα να αγοράζαν 4 και 5 βιβλία, τώρα έχουν περιοριστεί πάρα πολύ και κυνηγάνε το μπαζάρ”, περιγράφει η κυρία Καπώνη, βάζοντας και αυτόν τον παράγοντα στο παιχνίδι, δηλαδή τον φτηνό ανταγωνισμό. Δεν είναι όμως όλα ρόδινα στον κόσμο των μπαζάρ όπως μας περιγράφει ο Οδυσσέας Κυριόπουλος: “Το μπαζάρ είναι πολύ δημοφιλές, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα βρεις ποιοτικό βιβλίο. Θα βρεις ας πούμε τη Δίκη του Κάφκα, δεν θα τη βρεις όμως στη μετάφραση τη σωστή του Κέδρου. Γίνεται χαμός πάντως και λογικό είναι, όταν μπορείς να βρεις ένα βιβλίο με 2 και 3 ευρώ”.
“Έχει συμβεί μια κρίση. Έχουν ξεπηδήσει παντού καταστήματα με μπαζάρ βιβλίων. Το 2012 η αγορά του βιβλίου μειώθηκε κατά 50%. Οι εκδότες αδειάζουν τις αποθήκες τους από αζήτητα καλά παλαιότερα βιβλία για να μην τα πολτοποιήσουν” , είχε εξηγήσει το φαινόμενο σε παλαιότερη συνέντευξήτ ου ο Αργύρης Καστανιώτης.
Διαβάστε περισσότερα: 5 λογοτεχνικά βιβλία για cocooning
